Những nghiên cứu thử nghiệm đầu tiên trong điều trị bệnh tim mạch bằng tế bào gốc tự thân được thực hiện thành công đã mở ra hy vọng mới cho hàng triệu người bệnh. Vậy ứng dụng tế bào gốc trong điều trị bệnh tim mạch được thực hiện như thế nào?
Ứng dụng tế bào gốc trong điều trị bệnh tim mạch
Điều trị bệnh tim mạch bằng tế bào gốc là kỹ thuật mới nhất trên thế giới. Hiện phương pháp này đang trong giai đoạn nghiên cứu thực nghiệm trong các bệnh viện, tập đoàn y tế lớn và chưa được phổ biến rộng rãi. Tế bào gốc được sử dụng đa phần là tế bào gốc trung mô, tức là tế bào gốc đã trưởng thành.
Đa phần các bệnh lý tim mạch gây ra tổn thương tại mô tim, cơ thể khó có khả năng tự sửa chữa. Việc ứng dụng tế bào gốc có khả năng biệt hóa thành tế tế bào mô tim đưa và cơ thể giúp chữa lành các tổn thương của mô tim. Từ đó giúp cải thiện chức năng bơm máu, giảm triệu chứng và tăng chất lượng cuộc sống của những người mắc bệnh tim.
Khảo sát trong thực tế cho thấy ở nhóm bệnh nhân trẻ tuổi, điều trị bệnh tim mạch bằng tế bào gốc cho thấy sự cải thiện chức năng tim rõ rệt. Đặc biệt phương pháp này ít gây biến chứng và vùng cơ tim bị nhồi máu cũng có cải thiện trông thấy được.
Thành công của phương pháp này đã mở ra hy vọng mới cho hàng triệu bệnh nhân tim mạch trên khắp thế giới. Việc đưa tế bào gốc vào tim có thể tiến hành theo một số phương pháp như: tiêm trực tiếp vào tim, đưa tế bào gốc vào qua động mạch vành hoặc truyền tĩnh mạch… Tuy nhiên, như mọi phương pháp điều trị y tế, nó cũng đi kèm với những thách thức và rủi ro cần được xem xét một cách cẩn thận.
Kết quả nghiên cứu điều trị bệnh tim mạch bằng tế bào gốc
Tại Việt Nam cũng như nhiều quốc gia khác trên thế giới, việc điều trị bệnh tim mạch bằng tế bào gốc vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu và thử nghiệm. Tuy nhiên với những kết quả đã đạt được thì phương pháp này hứa hẹn sẽ mang đến triển vọng mới trong điều trị bệnh lý tim mạch.
Nghiên cứu cũng cho thấy rằng việc ứng dụng điều trị bệnh tim mạch bằng tế bào gốc có thể giúp làm giảm các biến chứng lớn ở người suy tim. Nghiên cứu có sự tham gia của 537 bệnh nhân tim suy tim. Trong số đó 261 bệnh nhân đã tiến hành tiêm tế bào gốc tự thân vào tim và 276 bệnh nhân còn lại được dùng giả dược.
Kết quả sau 30 tháng theo dõi, so với nhóm bệnh nhân sử dụng giả dược, những người tiêm tế bào gốc đã giảm đến 65% các cơn đau tim và tình trạng đột quỵ không dẫn đến tử vong. Tuy nhiên, nhóm điều trị bằng tế bào gốc không giảm số lần nhập viện do suy tim.
Đặc biệt nghiên cứu cũng cho thấy điều trị bằng tế bào gốc giúp giảm đến 80% nguy cơ tử vong ở những trường hợp suy tim mức độ 2.
Đến nay, phương pháp tế bào gốc vẫn chưa được FDA Hoa Kỳ chấp thuận. Tuy nhiên, liệu pháp tế bào gốc đã được các nhà nghiên cứu tiến hành thử nghiệm lâm sàng. Hiện liệu pháp tế bào gốc duy nhất đã được chấp thuận bởi FDA là cấy ghép tế bào gốc tạo máu giúp điều trị các bệnh lý như bạch cầu và đa u tuỷ.
Cơ chế tác động của tế bào gốc trong điều trị bệnh tim mạch
Liệu pháp tế bào gốc cho bệnh tim dựa trên khả năng biệt hóa thành các loại tế bào khác nhau trong cơ thể. Khi tiếp xúc với môi trường tim bị hỏng, tế bào gốc có thể biệt hóa thành tế bào tim, bao gồm tế bào cơ tim, tế bào mạch máu và tế bào thần kinh. Các tế bào mới thay thế và thực hiện chức năng hoặc chữa lành cho các tế bào đã bị tổn thương.
Một nghiên cứu của các nhà khoa học tại Đại học Cincinnati đã cho thấy cách tế bào gốc tác động vào tế bào tim mạch. Các tác giả của nghiên cứu đã tiến hành tiêm tế bào gốc tạo máu và tế bào gốc trưởng thành hoặc tế bào gốc tim vào chuột thí nghiệm.
Trong thử nghiệm này các nhà khoa học đã sử dụng cùng lúc cả tế bào khỏe mạnh và tế bào đã chết. Kết quả cho thấy chức năng cơ tim của chuột được tiêm tế bào gốc có cải thiện đáng kể. Đặc biệt là ngay cả khi sử dụng tế bào gốc đã chết vẫn mang đến kết quả khả quan.
Những kết quả này đã làm lung lay giả thuyết về cơ chế tác động của tế bào gốc trước đó. Người ta từng cho rằng tế bào gốc khi được truyền vào cơ thể sẽ biệt hóa thành các tế bào trưởng thành và thay thế các tế bào, mô đã già yếu.
Nhiều nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng tế bào gốc tiết ra cytokines và các yếu tố tăng trưởng mạnh mẽ giúp kích thích quá trình hồi sinh các tế bào trong cơ thể. Tuy nhiên điều này không giải thích được hiện tượng khi tiêm tế bào gốc đã chết vào cơ thể chuột.
Điều này đã được lý giải khi các nhà khoa học tìm hiểu về phản ứng miễn dịch của cơ thể vật chủ. Theo đó họ thấy rằng tại khu vực truyền tế bào gốc, các đại thực bào CCR2 và CX3CR được hoạt hoá và chúng kích hoạt quá trình viêm cấp tính.
Điều này cũng gần giống với cơ chế tự chữa lành vết thương của cơ thể. Phản ứng viêm cấp tính sẽ giải phóng cytokines. Như vậy các tế bào gốc đã gián tiếp tác động lên tế bào cơ tim thông qua hệ miễn dịch của vật chủ.
Dù vậy, để đánh giá chính xác về cơ chế tác động của tế bào gốc và hiệu quả của phương pháp điều trị này vẫn cần nhiều nghiên cứu và kiểm chứng thực tế trên bệnh nhân tim mạch.
Các loại bệnh tim có thể điều trị bằng tế bào gốc
Bệnh tim mạch đa dạng và phức tạp, và liệu pháp tế bào gốc có thể được ứng dụng cho một loạt các tình trạng khác nhau. Dưới đây là một số ví dụ về các loại bệnh tim mà liệu pháp tế bào gốc có thể được áp dụng:
- Bệnh nhồi máu cơ tim (Coronary artery disease): Liệu pháp tế bào gốc có khả năng tái tạo mô mạch máu và cải thiện chức năng bơm máu, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của những người mắc bệnh nhồi máu cơ tim.
- Bệnh tim bẩm sinh: Người mắc bệnh tim bẩm sinh thường phải đối mặt với các vấn đề về cấu trúc tim, van tim, hoặc các dị thường liên quan đến tế bào và mô tim. Liệu pháp tế bào gốc có thể tái tạo và sửa chữa mô tim bị hỏng trong trường hợp này.
- Bệnh tăng huyết áp và bệnh van tim: Do sự bất thường trong cơ cấu và hoạt động của van tim làm ảnh hưởng tới quá trình tuần hoàn máu. Lúc này tế bào gốc có thể biệt hóa thành tế bào van tim và tế bào cơ tim giúp người bệnh cải thiện tình trạng.
Rủi ro khi điều trị bệnh tim mạch bằng tế bào gốc
Ứng dụng tế bào gốc trong điều trị bệnh tim mạch là phương pháp rất triển vọng. Tuy nhiên nhiều nhà khoa học vẫn lo ngại về một số rủi ro mà người bệnh có thể gặp phải khi sử dụng phương pháp này như:
- Các tế bào gốc khi được truyền trực tiếp vào tim có nguy cơ phát triển thành tế bào cơ tim khác. Khi đó chúng có thể phản ứng khác nhau với những tín hiệu điện để kích hoạt nhịp tim. Khi tồn tại cùng lúc nhiều tế bào khác nhau tại một khu vực của tim sẽ ảnh hưởng đến quá trình điều trị và nguy cơ gây rối loạn nhịp tim.
- Có một số loại tế bào gốc có nguy cơ tăng trưởng đột biến và hình thành nên các khối u nguy hiểm.
- Ở một số bệnh nhân, hệ miễn dịch có thể từ chối tiếp nhận tế bào gốc gây ra các phản ứng bài trừ. Đặc biệt là khi sử dụng tế bào gốc ngoại, khả năng tương thích với cơ thể thấp hơn tế bào gốc tự thân.
- Cơ địa và tình trạng bệnh lý cụ thể có thể gặp phải một số biến chứng khác như sưng tấy, nhiễm trùng dù rất hiếm gặp.
Thách thức khi đưa liệu pháp tế bào gốc chữa bệnh tim vào thực tế
Hiện nay phương pháp tế bào gốc điều trị bệnh tim mạch vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu chuyên sâu cả trong phòng thí nghiệm và các thử nghiệm lâm sàng. Như vậy các nhà khoa học sẽ có thêm dữ liệu và cơ sở để đánh giá chính xác về những rủi ro gặp phải.
Đồng thời qua đó đưa ra đáp án cho một số câu hỏi có liên quan như: Việc ứng dụng tế bào gốc giúp điều trị bệnh lý nào về tim mạch là tốt nhất; Lượng tế bào gốc tốt nhất để điều trị là bao nhiêu; Nên đưa tế bào gốc vào tim theo con đường nào để hiệu quả; Phương pháp này có gây những phản ứng phụ sau này hay không…
Việc sử dụng tế bào gốc trong điều trị tim mạch có thể gặp một số rào cản về đạo đức và pháp lý liên quan đến việc thu thập, lưu trữ và sử dụng tế bào gốc từ các nguồn khác nhau. Hiện nay FDA chỉ chấp thuận duy nhất cấy ghép tế bào gốc tạo máu để điều trị bạch cầu và đa u tuỷ. Vì vậy, khi muốn áp dụng phương pháp điều trị này với bệnh tim, mọi người cần tham khảo ý kiến chuyên gia để được tư vấn cụ thể.
Kết luận
Trên đây là một số thông tin cần thiết giúp mọi người có cái nhìn tổng quan hơn về liệu pháp điều trị bệnh tim mạch bằng tế bào gốc. Mặc dù vậy thành công của liệu pháp tế bào gốc trong các điều trị thử nghiệm thực tế trên người cho thấy đây là phương pháp đầy hứa hẹn và có thể trở thành hướng đi mới trong điều trị cho bệnh nhân tim mạch trong tương lai.
